,,Linia podziału  między dobrem i złem przecina serce każdego człowieka”*

Autorzy dokonują odważnej próby zdefiniowania  i przeciwstawienia się niepokojącym trendom społecznym drugiej dekady XXI wieku.  Greg Lukianoff i Jonathan Haidt z chirurgiczną precyzją przedstawiają zmiany w funkcjonowaniu społeczności amerykańskich wyższych uczelni, zmiany społeczne między innymi powodowane powszechną obecnością w środowisku mediów społecznościowych oraz zmiany w podejściu do wychowania dzieci.

W kwestiach dotyczących studentów zwracają uwagę na trzy najważniejsze i jednocześnie niezwykle  niepokojące zjawiska, a mianowicie na wzmożoną potrzebę ochrony przed stresem (sejfityzm), na nadmierną koncentracją na własnych odczuciach (co skutkuje tzw. zniekształceniami poznawczymi ) i na uleganie silnym tendencjom polaryzacyjnym (stawanie jednych przeciwko drugim). Autorzy opisują wydarzenia na kampusach uniwersyteckich, podczas których zaczęto uciekać się do przemocy w celu uniemożliwienia wystąpień niechcianym prelegentom i, które nabrały cech modelu polowania na czarownice. Wydarzenia te stanowiły między innymi konsekwencję przekonania, że mowa może być przemocą oraz swego rodzaju konsolidowania się zwartych i homogenicznych grup, w których różnorodność punktów widzenia nie jest wartością. Ponadto autorzy konstatują, że obecna tendencja do przesadnego regulowania zasad życia społecznego i chronienie studentów przed prawdopodobnymi trudnościami może obrócić się przeciwko samym studentom, zmniejszając ich zdolność do samodzielnego rozwiązywania konfliktów. W dalszej części książki autorzy sygnalizują powstawanie i ugruntowywanie się podziałów politycznych i społecznych oraz zwracają uwagę na rolę mediów społecznościowych, korzystanie z których sprzyja nakręcaniu się spirali wrogości. Naukowcy przytaczają słowa Sean’a Parker’a z wywiadu udzielonego w 2017 r. , w którym pierwszy prezes Facebook’a przyznaje,  iż jego medium wykorzystuje wrażliwość ludzkiej psychiki, m.in. potrzebę akceptacji do utrzymania uwagi oraz, że nie wiadomo co w związku z powyższym będzie się działo w umysłach dzieci. Następnie autorzy dużo uwagi poświęcają wychowaniu dzieci i tzw. pokoleniu iGen, czyli urodzonemu  po 1995 r. , u którego stwierdzono zdecydowanie więcej przypadków depresji i stanów lękowych. Zauważają ponadto korelację pomiędzy nadmierną ilością czasu spędzanego przed ekranem, a wzrostem przypadków chorób psychicznych, szczególnie u dziewcząt z racji ich większej podatności na porównywanie siebie do innych. Kolejnym czynnikiem szkodzącym dzieciom  jest nadopiekuńczość dorosłych, czy nadmierne obawy o ich bezpieczeństwo.

W części dotyczącej wniosków na przyszłość autorzy proponują sześć zasad wychowania mądrzejszych, silniejszych i bardziej odpornych na stres dzieci. Radzą, aby przygotować dziecko do drogi, a nie drogę dla dziecka, aby kształtować w dzieciach umiejętności poznawcze i społeczne, które wyciszą nadmierne uzasadnienia emocjonalne ( zasady podejścia poznawczo-behawioralnego), aby wzmacniać  poczucie przynależności do wspólnoty wraz z ważną  zasadą wielkoduszności i cnotą intelektualnej pokory, aby zachęcać dzieci do nieskrępowanej wspólnej z innymi dziećmi zabawy, a nastolatki do praktykowania debat, aby ograniczyć do 2 godzin dziennie korzystanie z urządzeń elektronicznych i aby wspierać nowy standard służby lub pracy absolwentów szkół średnich przed rozpoczęciem studiów. Dla uczelni wyższych autorzy proponują  promowanie swobodnego prowadzenia badań wraz z ochroną prawa do wyrażania opinii, promowanie różnorodnych punktów widzenia oraz pielęgnowanie atmosfery wspólnoty akademickiej wraz z nauczaniem, jak wchodzić w konstruktywne konflikty.

Na zakończenie autorzy stwierdzają, że chociaż wszystkie opisane zjawiska społeczne mogą niepokoić, to są przekonani, że aktywnie podejmowane działania naprawcze przyniosą pozytywne rezultaty, a najlepszym antidotum na pesymizm jest wiara w sprawczość i mądrość człowieka.  Zapraszam do lektury.

Beata Ciacek

*Lukianoff G., Haidt J., Rozpieszczony umysł. Jak dobre intencje i złe idee skazują pokolenia na porażkę, Poznań, Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2023, s. 361, cyt. za:  Sołżenicyn A.I. Archipelag GUŁag 1918-1956, Poznań, Rebis ,2008, s. ?